کم بینایی چیست و مهم‌ترین دلایل آن

کم بینایی یکی از اختلالات شایع بینایی است که انجام فعالیت‌های روزمره را سخت می‌کند. این اختلال را نمی‌توان با عینک، لنز تماسی یا سایر درمان‌های استاندارد مانند دارو یا جراحی برطرف کرد.

تعریف کم بینایی چیست؟

کم بینایی از دست دادن بینایی است که با عینک‌های طبی، لنزهای تماسی یا جراحی قابل اصلاح نیست. این نوع از دست دادن بینایی شامل نابینایی کامل نمی‌شود، زیرا هنوز مقداری بینایی وجود دارد و گاهی اوقات می‌توان با استفاده از وسایل کمک بینایی آن را بهبود بخشید.

کم بینایی شامل درجات مختلف از دست دادن بینایی است، از نقاط کور، دید ضعیف در شب و مشکلات خیرگی گرفته تا از دست دادن کامل بینایی.

انواع کم بینایی چیست؟

نوع کم بینایی بستگی به بیماری یا شرایطی دارد که باعث کم بینایی شده است. رایج‌ترین انواع کم بینایی عبارتند از:

از دست دادن بینایی مرکزی:

از دست دادن دید مرکزی باعث ایجاد تاری یا نقطه کور می‌شود، اما دید جانبی (محیطی) فرد باقی می‌ماند. این کار خواندن، تشخیص چهره‌ها و تشخیص بیشتر جزئیات در فاصله را دشوار می‌کند.

از دست دادن دید محیطی (جانبی):

افرادی که بینایی محیطی خود را از دست می‌دهند نمی‌توانند چیزی را از یک طرف یا هر دو طرف تشخیص دهند. با این حال، دید مرکزی باقی می‌ماند و امکان دیدن مستقیم جلو، خواندن و دیدن چهره‌ها را فراهم می‌کند. به طور معمول، از دست دادن بینایی محیطی بر تحرک تأثیر می‌گذارد. اگر سرعت آن شدید باشد، می‌تواند سرعت خواندن را کاهش دهد، زیرا فرد فقط می‌تواند چند کلمه را در یک زمان ببیند. گاهی اوقات از آن به عنوان “دید تونلی” هم یاد می‌شود.

تاری دید:

با تاری دید، دید دور و نزدیک از تمرکز خارج می‌شود، حتی با بهترین اصلاح ممکن با عینک نیز همه چیز تار می شود.

کاهش حساسیت کنتراست:

افرادی که حساسیت کنتراست را از دست می‌دهند، کیفیت بینایی خود را از دست می‌دهند. آنها هنگام دیدن اشیاء یک مه عمومی یا هوای ابری تجربه می‌کنند.

حساسیت به نور تابش خیره کننده:

این زمانی اتفاق می‌افتد که سطوح استاندارد نور بر سیستم بینایی فرد غلبه می‌کند و تصویری از بین رفته یا تابش خیره کننده ایجاد می‌شود. افرادی که حساسیت شدید به نور دارند ممکن است از درد یا ناراحتی ناشی از سطوح نسبتاً طبیعی نور رنج ببرند.

شب کوری:

افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند علاوه بر اینکه دید ضعیفی در شب خواهند داشت با رفتن از محیطی روشن به محیطی کم نور زمان بیشتری نیاز دارند تا عمل تطابق دید را انجام دهند و کنتراست دید هم کاهش زیادی خواهد داشت.

چه چیزی باعث کم بینایی می‌شود؟

بیماری‌های چشمی مختلف می‌توانند باعث کم بینایی شوند، اما شایع‌ترین دلایل آن عبارتند از:

دژنراسیون ماکولا:

دژنراسیون ماکولا اختلالی است که روی شبکیه، پوشش حساس به نور در پشت چشم  تأثیر می‌گذارد. هنگامی که شبکیه چشم به واسطه انحطاط ماکولا رو به زوال می‌رود، بیمار از تاری دید رنج می‌برد و خواندن و تشخیص اشیا برای وی دشوارتر خواهد شد.

شایع‌ترین شکل دژنراسیون ماکولا وابسته به سن به نام غیر اگزوداتیو یا فرم “خشک” شناخته می‌شود که در آن کاهش بینایی معمولاً به کندی پیشرفت می‌کند. از دست دادن سریع‌تر و شدیدتر بینایی ناشی از اگزوداتیو یا شکل “مرطوب” دژنراسیون ماکولا است. در شکل مرطوب، عروق خونی غیرطبیعی در زیر ماکولا ایجاد می‌شوند و مایع و خون نشت می‌کنند.

هر دو نوع اگزوداتیو و غیر اگزوداتیو دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن هستند. آنها عامل اصلی نابینایی در افراد بالای 50 سال هستند. علت دقیق آن ناشناخته است. اگرچه سن عامل اصلی آن است اما سیگار کشیدن و تغذیه نیز می‌تواند در ایجاد دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن نقش داشته باشد.

آب مروارید:

آب مروارید کدر شدن قسمتی از عدسی یا تمام عدسی داخل چشم است. این تیرگی مانع رسیدن نور به شبکیه در پشت چشم می‌شود و در نتیجه بینایی عمومی از بین می‌رود. علل آن عبارتند از پیری، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید، آسیب، بیماری و اختلالات ارثی. اگر چشم سالم باشد، آب مروارید را می‌توان با جراحی برداشت. معمولاً کاشت لنز داخل چشمی در چشم گذاشته و بینایی بازیابی می‌شود. جراحی آب مروارید در چشم‌های سالم از میزان موفقیت بالایی برخوردار است. با این حال، جراحی آب مروارید برای افرادی که سایر بیماری های چشمی نیز دارند، همیشه امکان پذیر نیست.

گلوکوم:

گلوکوم باعث آسیب به عصب بینایی می‌شود. بیشتر اوقات، این بیماری به دلیل افزایش فشار داخلی در چشم رخ می‌دهد. همچنین ممکن است زمانی رخ دهد که فشار داخلی چشم افزایش نیافته باشد، اما جریان خون کافی به عصب بینایی وجود نداشته باشد. در شایع‌ترین شکل گلوکوم علائم اولیه وجود ندارد، اما اولین علائم آسیب، نقص در دید جانبی (محیطی) و مشکل دید در شب است. اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان آن را با دارو درمان کرد یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند از دست دادن بینایی را به حداقل برساند.

رتینوپاتی دیابتی:

افراد مبتلا به دیابت به دلیل این بیماری تغییراتی در بینایی یا عملکرد بینایی خود تجربه کنند. دیابت می‌تواند باعث ایجاد شاخه‌های ریز و غیر طبیعی در رگ‌های خونی  شود که به آن رتینوپاتی دیابتی می‌گویند. این می‌تواند بینایی را مختل کند و با گذشت زمان به شبکیه آسیب برساند. روش‌های لیزر و درمان‌های جراحی می‌توانند پیشرفت آن را کاهش دهند، اما تنظیم قند خون مهمترین قدم در درمان رتینوپاتی دیابتی است.

بیشتر بدانید: لیزر چشم دیابتی چگونه است؟

رتینیت پیگمانتوزا:

رتینیت پیگمانتوزا به تدریج دید در شب را از بین می‌برد، دید جانبی را به شدت کاهش می‌دهد و ممکن است منجر به اختلال کامل بینایی شود. رتینیت پیگمنتوزا زمانی رخ می‌دهد که شبکیه چشم به طور معمول از طریق زوال تدریجی به شدت آسیب دیده است. این بیماری ارثی است و اولین علامت آن شب کوری معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی رخ می‌دهد.

بیشتر بدانید: علت شب کوری چیست و چگونه درمان می‌شود؟

آمبلیوپی:

در آمبلیوپی، سیستم بینایی در دوران کودکی به طور طبیعی رشد نمی‌کند. تاری دید که در یک یا هر دو چشم دیده می‌شود به راحتی با عینک معمولی یا لنزهای تماسی اصلاح نمی‌شود.

رتینوپاتی نارس (ROP):

رتینوپاتی نوزادان نارس همان گونه که مشخص است در نوزادانی شکل می‌گیرد که پیش از موعد به دنیا آمده‌اند. این به دلیل سطوح بالای اکسیژن در انکوباتورها در طول دوره بحرانی نوزادی ایجاد می‌شود. از نظر فنی، رتینوپاتی نوزادان نارس به واسطه سطوح بالای اکسیژن رخ می‌دهد که به رشد رگ‌های خونی غیر طبیعی در شبکیه چشم منجر می‌شود.

جداشدگی شبکیه:

با جدا شدن شبکیه، شبکیه از لایه زیرین خود جدا می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث اختلال کامل بینایی در چشم آسیب دیده شود. علل آن عبارتند از سوراخ در شبکیه، ضربه چشم، عفونت، اختلال عروق خونی یا تومور. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود، اکثر شبکیه‌های جدا شده را می‌توان با جراحی مجدداً وصل کرد و بینایی را به طور جزئی یا کامل بازیابی کرد.

آسیب مغزی اکتسابی (تروماتیک):

گاهی ممکن است بینایی در نتیجه صدمات سر، آسیب مغزی و سکته از بین برود یا آسیب ببیند. علائم و نشانه‌ها می‌تواند شامل کاهش حدت بینایی یا میدان بینایی، حساسیت به کنتراست، تاری دید، ناهماهنگی چشم، تشخیص ضعیف عمق، حساسیت به نور، گیجی هنگام انجام کارهای بینایی، مشکل در خواندن، دوبینی، سردرد، سرگیجه، وضعیت غیرطبیعی بدن و مشکلات تعادل باشد.

چشم پزشک چگونه کم بینایی را بررسی می‌کند؟

پزشک می‌تواند کم بینایی را به عنوان بخشی از معاینه چشم اتساع بررسی کند. تشخیص این بیماری ساده و بدون درد است. پزشک از شما می‌خواهد حروفی را بخوانید و بررسی می‌کند که آیا می‌توانید چیزهایی را در مرکز و لبه‌های بینایی خود ببینید یا خیر. سپس مقداری قطره چشمی در چشم می‌ریزد تا مردمک چشمتان را گشاد کند و مشکلات چشمی دیگر را بررسی کند.

درمان کم بینایی چیست؟

متاسفانه، کم بینایی معمولا دائمی است. عینک، دارو و جراحی معمولاً نمی‌توانند کم‌بینایی را درمان کنند. اما گاهی اوقات می‌توانند بینایی را بهبود بخشند و به شما کمک کنند تا فعالیت‌های روزمره را راحت‌تر انجام دهید یا از بدتر شدن بینایی جلوگیری کنند. گزینه‌های درمانی به شرایط خاص چشم بستگی دارد که باعث کم بینایی شده است. از پزشک خود بپرسید که آیا درمان‌هایی وجود دارد که بتواند بینایی شما را بهبود بخشد یا به محافظت از بینایی باقی مانده کمک کند.

منابع: What is low vision? ، Low Vision and Vision Rehabilitation