گلوکوم یک بیماری چشمی است که می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند. عصب بینایی اطلاعات بصری را از چشم‌ها به مغز می‌رساند. گلوکوم معمولاً، اما نه همیشه، نتیجه فشار غیرطبیعی بالای چشم است. با گذشت زمان، افزایش فشار می‌تواند باعث فرسایش بافت عصب بینایی شود که در نهایت منجر به از دست دادن بینایی یا حتی نابینایی می‌شود. اگر این بیماری زود تشخیص داده و سریع درمان شود، ممکن است بتوانید از کاهش دید بیشتر جلوگیری کنید.
علائم گلوکوم چیست؟
گلوکوم با زاویه باز اولیه، شایع‌ترین نوع آب سیاه است که هیچ علامت و نشانه‌ای جز از دست دادن تدریجی بینایی ندارد. به همین دلیل بهتر است که هر سال معاینات جامع چشم را انجام دهید تا چشم پزشک بتواند هر گونه تغییر در چشم را تحت نظر داشته باشد.
گلوکوم با زاویه بسته که به آن گلوکوم با زاویه تنگ نیز گفته می‌شود یک اورژانس پزشکی است. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید چشم
- حالت تهوع
- استفراغ
- قرمزی در چشم
- اختلالات ناگهانی بینایی
- دیدن حلقه‌های رنگی در اطراف چراغ‌ها
- تاری دید ناگهانی
چه چیزی باعث گلوکوم می‌شود؟
پشت چشم هر فردی به طور مداوم مایع شفافی به نام زلالیه وجود دارد. همانطور که این مایع ساخته می‌شود، قسمت جلوی چشم را پر می‌کند. سپس از طریق کانال‌های قرنیه و عنبیه چشم را ترک می‌کند. اگر این کانال‌ها مسدود یا تا حدی مسدود شوند، ممکن است فشار طبیعی در چشم (که فشار داخل چشمی IOP نامیده می‌شود) افزایش پیدا کند. با افزایش IOP، ممکن است عصب بینایی آسیب ببیند. همانطور که آسیب به عصب چشم پیشرفت می‌کند، ممکن است بینایی خود را از دست بدهید.
اینکه چه چیزی باعث افزایش فشار در چشم‌ها می‌شود همیشه مشخص نیست. با این حال، پزشکان معتقدند که یک یا چند مورد از این عوامل ممکن است نقش داشته باشند:
- قطره‌های چشمی گشاد کننده
- مسدود یا محدود شدن زهکشی چشم
- مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها
- ضعیف شدن یا کاهش یافتن جریان خون به عصب بینایی
- فشار خون بالا
انواع گلوکوم چیست؟
پنج نوع اصلی گلوکوم وجود دارد:
گلوکوم زاویه باز (مزمن):
گلوکوم با زاویه باز یا مزمن هیچ علامت یا نشانه‌ای جز از دست دادن تدریجی بینایی ندارد. این از دست دادن ممکن است به قدری آهسته باشد که قبل از آشکار شدن علائم دیگر، بینایی شما آسیب جبران ناپذیری را متحمل شود. بر اساس منبع مورد اعتماد موسسه ملی چشم (NEI)، این شایع‌ترین نوع گلوکوم است.
گلوکوم زاویه بسته (حاد):
اگر جریان مایع زلالیه به طور ناگهانی مسدود شود، ممکن است تجمع سریع مایع باعث افزایش شدید، سریع و دردناک فشار شود. گلوکوم زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی است. در صورت بروز علائمی مانند درد شدید، حالت تهوع و تاری دید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
گلوکوم مادرزادی:
کودکانی که با گلوکوم مادرزادی متولد می‌شوند، دارای نقص در زاویه چشم‌های خود هستند که باعث کند شدن یا جلوگیری از تخلیه طبیعی مایعات می‌شود. گلوکوم مادرزادی معمولاً با علائمی مانند تیرگی چشم، ریزش اشک زیاد یا حساسیت به نور خود را نشان می‌دهد. گلوکوم مادرزادی می‌تواند در خانواده‌ها ایجاد شود. این نوع گلوکوم نادر است و معمولا ارثی و ناشی از اختلالات تکاملی زاویه چشم است. درمان این نوع گلوکوم معمولا جراحی است.
گلوکوم ثانویه:
گلوکوم ثانویه به دنبال بعضی از بیماری‌های چشمی یا عمومی آب مروارید یا تومورهای چشمی ایجاد می‌شود. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است باعث این نوع گلوکوم شوند. به ندرت، جراحی چشم می‌تواند باعث گلوکوم ثانویه شود.
گلوکوم تنش طبیعی:
در برخی موارد، افراد بدون افزایش فشار چشم دچار آسیب به عصب بینایی می‌شوند. علت این امر مشخص نیست با این حال، حساسیت شدید یا عدم جریان خون به عصب بینایی ممکن است یکی از عوامل این نوع گلوکوم باشد.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند؟
بر اساس منبع معتبر سازمان جهانی بهداشت (WHO)، گلوکوم دومین عامل نابینایی در سراسر جهان است. عوامل خطر برای گلوکوم عبارتند از:
سن:
منبع معتبر NEIT هشدار می‌دهد که افراد بالای 60 سال در معرض افزایش خطر ابتلا به گلوکوم هستند و خطر ابتلا به آب سیاه با بالا رفتن سن کمی افزایش می‌یابد. در افراد آفریقایی-آمریکایی، افزایش خطر ابتلا به این بیماری از 40 سالگی شروع می‌شود.
قومیت:
آفریقایی-آمریکایی‌ها یا افراد آفریقایی تبار به طور قابل توجهی بیشتر از دیگر افراد در معرض ابتلا به گلوکوم هستند. افراد آسیایی تبار بیشتر در معرض خطر ابتلا به آب سیاه با زاویه بسته هستند و افراد ژاپنی تبار بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم با فشار پایین هستند.
مشکلات چشمی:
قرنیه نازک می‌تواند منجر به افزایش فشار در چشم شود. آسیب فیزیکی یا ضربه به چشم، نیز می‌تواند باعث افزایش فشار چشم شود.
سابقه خانوادگی:
اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما مبتلا به گلوکوم با زاویه باز باشند، احتمالاً شما هم در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید.
تاریخچه پزشکی:
افراد مبتلا به دیابت و مبتلایان به فشار خون بالا و بیماری قلبی در معرض افزایش خطر ابتلا به گلوکوم هستند.
استفاده از داروهای خاص:
استفاده از کورتیکواستروئیدها برای مدت طولانی ممکن است خطر ابتلا به گلوکوم ثانویه را افزایش دهد.
گلوکوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص گلوکوم، چشم پزشک یک معاینه جامع چشم انجام می‌دهد. آنها علائم زوال، از جمله از دست دادن بافت عصبی را بررسی می‌کنند، همچنین ممکن است از یک یا چند مورد از تست‌ها و روش‌های زیر استفاده کنند:
بررسی تاریخچه مفصل پزشکی:
پزشک از شما سوال می‌پرسد که چه علائمی را تجربه کرده‌اید و آیا سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم دارید یا خیر. همچنین یک ارزیابی کلی از سلامت انجام می‌دهند تا تعیین کنند که آیا بیماری دیگری مانند دیابت یا فشار خون بالا بر سلامت چشم تأثیر گذاشته است یا خیر؟
تست تونومتری:
این دسته از تست‌ها فشار داخلی چشم را اندازه‌گیری می‌کنند. این اندازه گیری می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که شما در معرض خطر گلوکوم هستید یا خیر.
تست پاکیمتری:
افرادی که قرنیه نازک دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند. پاکیمتری اندازه‌گیری ضخامت قرنیه است که اغلب توسط یک دستگاه اولتراسوند صورت می‌گیرد و معمولاً بر حسب میکرومتر و با کمک امواج مافوق صوت در مركز قرنیه و ۸ نقطه دیگر، اندازه گیری می‌شود. پاکیمتری می‌تواند به پزشک شما بگوید که آیا قرنیه شما نازک‌تر از حد متوسط است یا خیر.
تست پریمتری:
آزمایش پریمتری یا «بررسی میدان دید» یک تست بسیار مفید جهت بررسی عملکرد عصب بینایی است. این آزمایش یک تست سابجکتیو محسوب می‌شود و می‌تواند با اندازه‌گیری بینایی محیطی یا جانبی و دید مرکزی، به پزشک شما بگوید که آیا گلوکوم روی دید شما تأثیر می‌گذارد یا خیر.
نظارت بر عصب بینایی:
اگر پزشک بخواهد تغییرات تدریجی عصب بینایی را تحت نظر داشته باشد، ممکن است از عصب بینایی شما عکس بگیرد تا در طول زمان مقایسه‌ای کنار هم انجام دهد.
راههای درمان گلوکوم:
هدف از درمان گلوکوم کاهش IOP برای جلوگیری از هرگونه از دست دادن بینایی است. به طور معمول، پزشک، درمان را با قطره‌های چشمی تجویزی شروع می‌کند. اگر قطره‌ها جواب ندادند یا به درمان پیشرفته‌تری نیاز باشد، پزشک ممکن است یکی از درمان‌های زیر را پیشنهاد کند:
داروها:
چندین دارو برای کاهش IOP طراحی شده‌اند. این داروها به صورت قطره چشمی یا قرص در دسترس هستند، اما قطره‌ها رایج‌تر هستند. پزشک ممکن است یک یا ترکیبی از این موارد را تجویز کند.
عمل جراحى:
اگر یک کانال مسدود یا کند باعث افزایش فشار داخل چشم شود، پزشک ممکن است برای ایجاد مسیر تخلیه مایع یا تخریب بافت‌های افزایش مایع، جراحی را پیشنهاد کند.
درمان گلوکوم زاویه بسته متفاوت است. این نوع گلوکوم یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان فوری برای کاهش فشار چشم در سریع‌ترین زمان ممکن دارد. معمولاً برای معکوس کردن زاویه بسته ابتدا از دارو استفاده می‌شود، اما ممکن است در برخی مواقع این روش موفقيت آميز نباشد که در این شرایط یک روش لیزری به نام ایریدوتومی محیطی لیزری را به کار می‌برند. در این روش سوراخ‌های کوچکی در عنبیه ایجاد می‌شود تا حرکت مایع افزایش پیدا کند.
آیا فرد مبتلا به گلوکوم کور می‌شوند؟
اگر بتوان افزایش فشار داخل چشم را متوقف کرد و فشار را به حالت عادی بازگرداند، از دست دادن بینایی می‌تواند کند یا حتی متوقف شود. با این حال، از آنجایی که هیچ درمانی برای گلوکوم وجود ندارد، احتمالاً برای تنظیم فشار داخل چشمی تا پایان عمر به درمان نیاز خواهید داشت. متأسفانه بینایی از دست رفته در نتیجه گلوکوم قابل ترمیم نیست.
آیا گلوکوم قابل پیشگیری است؟
گلوکوم قابل پیشگیری نیست، اما بسیار مهم است که آن را زود تشخیص دهید تا بتوانید درمان را سریع‌تر شروع کرده و از بدتر شدن آن جلوگیری کنید. بهترین راه برای تشخیص زودهنگام هر نوع گلوکوم این است که سالانه معاینات چشم را انجام دهید. آزمایش‌های ساده‌ای که در طول معاینات معمول چشم انجام می‌شوند، ممکن است بتوانند آسیب ناشی از گلوکوم را قبل از پیشرفت و شروع از دست دادن بینایی تشخیص دهند.
منبع: glaucoma
