بینایی نوزادان هنگام تولد هنوز کاملا رشد نکرده است و آنها دید محدود و تاری دارند. با این حال در نتیجه‌ی تعامل رشد ژنتیکی و محرک‌های محیطی، بینایی به سرعت رشد می‌کند. رشد بینایی در نوزادان، برای یادگیری و ادغام اطلاعات جدید بسیار مهم است.
بینایی، محور حواس پنجگانه:
بینایی توسعه یافته‌ترین حس انسان است و نقش ویژه‌‍‌ای در زندگی روزمره دارد. حس بینایی، تنها نگاه کردن ساده و دنبال کردن اشیا و افراد نیست؛ بلکه این حس به کودکان این امکان را می‌دهد که موقعیت خود را در محیط بسنجند، توجه خود را متمرکز کنند و اطلاعات دیداری لازم خود را جمع‌آوری کنند. همچنین موجب یادگیری چهره‌ها و مکان‌های آشنا می‌شود. بینایی به کودکان فرصت ایجاد روابط اجتماعی، پیشرفت تحصیلی و پرورش استعداد ورزشی می‌دهد. حس بینایی پایه‌ی یادگیری و ارتباط ما با جهان است.
بینایی، آخرین حسی که در رحم رشد می‌کند.
بینایی، حسی است که انسان بیشترین استفاده را از آن می‌کند؛ با این حال تمام حواس دیگر زودتر از آن رشد می‌کنند! در حدود 6 ماهگی دوران بارداری، شبکیه و عصب بینایی شروع به رشد می‌کنند. در حدود 7 ماهگی، جنین نسبت به نور حساس می‌شود و حتی می‌تواند طیف‌های مختلف روشنایی را از هم تشخیص دهد. با این وجود، تاریک بودن رحم مادر و عدم وجود محرک‌های دیداری مانع از توسعه‌ی کامل حس بینایی می‌شود. با اینکه بینایی حسی اساسی از حواس پنجگانه است، رشد و توسعه‌ی آن به وجود محرک‌های محیطی وابسته است.
تکامل رشد بینایی در کودکان:
هنگامی که نوزاد متولد می‌شود، از یک محیط تاریک به محیطی بسیار روشن وارد می‌شود؛ در نتیجه چشم هایش بسیار به نور حساس خواهد بود. اگر سطح روشنایی محیط زیاد باشد، چشم های خود را می‌بندد و محیط‍‌هایی را ترجیح می‌دهد که کم نور باشند. پس از آن رشد بینایی کودک مراحل مختلفی را پشت سر می‌گذارد؛ که عبارتند از:
تولد تا سه ماهگی:
هنگامی که اشیاء را نزدیک صورت‌شان قرار دهید، به آنها خیره می‌شوند و با چشم حرکت‌شان را دنبال می‌کنند. در 2 ماهگی، ممکن است چشم هایشان را لوچ کنند. این موضوع کاملا طبیعی است؛ چرا که حرکت چشم هایشان هنوز هماهنگ نشده است. همچنین در این مدت می‌توانند چهره‌های آشنا را تشخیص دهند. حدود 3 ماهگی می‌توانند جزئیات تصاویر را درک کنند و اشیاء آشنا را شناسایی کنند. در این مدت آنها شیفته‌ی حرکات دستان خود می‌شوند و شروع به خیره شدن به دوردست‌ها می‌کنند.
اگر چه بینایی نوزادان هنوز کاملا رشد نکرده است، اما مطالعات علمی نشان می‌دهند که نوزادان چهره‌ی انسان را به تصاویر دیگر ترجیح می‌دهند. این تمایل به چهره‌ی انسان در نوزادان، نقش مهمی در روابط اولیه‌ی مادر-کودک و رشد عاطفی و شناختی آنها دارد.
چهار تا شش ماهگی:
در این دوره، حرکات چشم هایشان هماهنگ می‌شود و شروع به دنبال کردن وسایلی با حرکت عمودی می‌کنند و برای این کار شروع به چرخاندن سرشان می‌کنند. همچنین با دقت بیشتری به تماشای محیط می‌پردازند. در حدود 6 ماهگی، می‌توانند اشیاء کوچک و نقش‌های برجسته را تشخیص دهند و شروع به درک مفهوم فاصله کنند. درک برخی از احساسات چهره مانند شادی یا غم نیز در این دوره رشد می‌یابد.
نوزادان در این دوره، ابتدا قابلیت تشخیص رنگ‌های قرمز، سبز و زرد و سپس آبی را بدست میآورند و در نهایت می‌توانند تمام طیف رنگ‌ها را شناسایی کنند.
هفت تا دوازده ماهگی:
در این دوره نوزادان به خوبی می‌توانند چهره‌های آشنا از غیر آشنا را تفکیک کنند. چشم‌هایشان کاملا هماهنگ شده و دید سه بعدی پیدا می‌کنند.
یک تا دو سالگی:
در یک سالگی دید آنها در زمینه‌ی مسافت، رشد قابل توجهی پیدا می‌کند. آنها می‌توانند چهره‌ها را از فاصله‌ی بسیار دور هم تشخیص دهند. همچنین انجام فعالیت‌ها بیرون از اتاقی که در آن هستند را تماشا می‌کنند. در این دوره به تصاویر موجود در کتاب‌ها توجه نشان می‌دهند و به اشیاء موجود در نقاشی‌ها و تصاویر اشاره می‌کنند. در پایان 2 سالگی بینایی آنها به سطح نرمال می‌رسد.
اهمیت معاینه‌ی بینایی در کودکان:
حس بینایی به رشد و تغییر در طول عمر ادامه می‌دهد؛ به خصوص در اوایل و اواسط کودکی و همچنین در نوجوانی رشد کودک به سرعت ادامه می‌یابد. رشد می‌تواند قدرت بینایی را به سرعت تغییر دهد؛ به همین دلیل است که بیشتر اوقات کودکان متوجه ضعف بینایی خود نمی‌شوند. از این رو توجه و معاینه‌ی بینایی کودکان به صورت مکرر، ضروری می‌باشد.
مشکلات بینایی تشخیص داده نشده یا درمان نشده، می‌توانند منجر به مشکلاتی اساسی در یادگیری و حتی سطح عزت نفس شوند. همچنین می‌توانند احساس ناامیدی و بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های اجتماعی، در کودکان ایجاد کنند.
علائم مشکلات بینایی:
حتی کودکانی با دید خوب هم ممکن دچار مشکلات بینایی باشند که در هماهنگی، خواندن و تشخیص مشکل ایجاد کنند. شایع‌ترین علائم مشکلات بینایی عبارتند از:
- مالش مکرر چشم ها
- مشکل در متمرکز کردن چشم ها
- مشکل در دنبال کردن اشیاء با چشم
- حساسیت شدید به نور
- حالت یا حرکات غیر عادی چشم ها
- قرمزی یا آبریزش مکرر چشم ها
- ناتوانی در دیدن اجسام با فاصله
- نشستن در فاصله‌ی بسیار کم از تلویزیون
- حالت غیر معمول سر مانند نزدیک کردن کتاب یا صفحه به صورت
در صورت مشاهده‌ی این علائم و یا وجود سابقه‌ی مشکلات بینایی در خانواده‌ی خود، جهت اطمینان از سلامت چشم ها و عدم وجود مشکل در بینایی فرزندتان، حتما در اسرع وقت به یک اپتومتریست مراجعه کنید.
بینایی، اساس درک و یادگیری در کودکان:
رشد بینایی فرایندی است که از دوران جنینی آغاز می‌شود و تا اوایل کودکی به سطح عادی می‌رسد. این فرایند به طور منظم و در طی مراحلی متوالی رخ می‌دهد. اگر چه رشد بینایی در هر شخص با سرعت متفاوتی پیش می‌رود، اوایل کودکی دوره‌ای حساس و مهم برای بینایی به شمار می‌رود. بینایی، حس غالب انسان است و تقریبا 70 درصد مسیرهای مغزی را درگیر می‌کند. رسیدن به سطح مناسب بینایی، مسئله‌ی مهم در مشاهده، تجسم، به خاطر سپردن و یادگیری است. 80 درصد یادگیری‌های انسان از طریق بینایی صورت می‌گیرند. علاوه بر این بینایی نقش مهمی در ایجاد روابط اجتماعی و به کارگیری مهارت‌های زندگی ایفا می‌کند؛ در نتیجه معاینه و بررسی وضعیت بینایی به طور مکرر، به خصوص در دوران کودکی امری ضروری است. برای رزرو تایم معاینه تخصصی کودک در کلینیک اپتومتری هاکان کلیک کنید.
