افرادی که دچار کمبود بینایی رنگ هستند، تشخیص و تمایز برخی رنگ‌ها برایشان دشوار است. این اختلال بینایی که گاهی اوقات به آن کوررنگی می‌گویند معمولاً توسط والدین به کودک منتقل می‌شود (به ارث می‌رسد) و از بدو تولد وجود دارد، اگرچه گاهی اوقات ممکن است در مراحل بعدی زندگی هم ایجاد شود.
اکثر مردم می‌توانند با کور رنگی زندگی کنند و به ندرت این اختلال به یک مشکل جدی تبدیل می‌شود.
علائم کوررنگی
اکثر افراد مبتلا به کور رنگی در تشخیص سایه‌های قرمز، زرد و سبز مشکل دارند. این اختلال به عنوان کمبود دید رنگ “قرمز-سبز” شناخته می‌شود و یک مشکل رایج است که از هر 12 مرد 1 نفر و از هر 200 زن 1 نفر را مبتلا می‌کند.
فردی که این نوع کمبود دید رنگی دارد ممکن است:
- تشخیص رنگ‌های قرمز، نارنجی، زرد، قهوه‌ای و سبز برایش دشوار باشد.
- این رنگ‌ها را بسیار کدرتر از رنگ طبیعی آن ببیند.
- در تمایز بین سایه‌های بنفش مشکل دارد.
- قرمز را با سیاه اشتباه می‌گیرد.
- در موارد نادر، برخی از افراد با رنگ‌های آبی، سبز و زرد مشکل دارند. این به عنوان کمبود دید رنگ “آبی-زرد” شناخته می‌شود.
انواع کوررنگی
کوررنگی هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های مخروطی واقع در بافت شبکیه چشم در پشت چشم عمل نکنند یا آسیب ببینند و بر اساس نحوه آسیب سلول‌ها به موارد زیر تقسیم می‌شوند:
کور رنگی آبی-زرد
این نوع کور رنگی باعث می‌شود فرد تفاوت بین آبی و سبز و بین زرد و قرمز را تشخیص ندهد. در این نوع خاص از بیماری کوررنگی، رنگدانه آبی از دست رفته یا به درستی کار نمی‌کند.
کوری رنگ قرمز-سبز
متداول‌ترین نوع کوری رنگ این است که فرد تفاوت بین قرمز و سبز را تشخیص نمی‌دهد.
نابینایی کامل رنگ
اگر کور رنگی کامل دارید، به هیچ وجه نمی‌توانید رنگ‌ها را ببینید. این اختلال به عنوان مونوکروم شناخته می‌شود و بسیار غیر معمول است.
آزمایشات کمبود دید رنگی و تشخیص کوررنگی
اگر فکر می‌کنید ممکن است شما یا فرزندتان کمبود دید رنگی یا کور رنگی داشته باشید، به خصوص اگر به طور ناگهانی شروع شده یا بدتر شده است از چشم پزشک خود بخواهید از شما تست بینایی رنگ بگیرد.
تست‌های بینایی رنگی معمولاً بخشی از آزمایشات معمول چشم نیستند، اما می‌توانید به طور خاص آنها را درخواست کنید.
دو آزمایش اصلی که برای تشخیص کمبود بینایی رنگ یا کور رنگی استفاده می‌شود عبارتند از:
تست ایشی هارا: که در آن از شما خواسته می‌شود اعداد موجود در تصاویر (که از نقاط رنگی مختلف تشکیل شده‌اند) را شناسایی کنید. آزمون ایشی هارا بر اساس تفاوت کنتراست بینایی را مورد سنجش قرار می‌دهد. دانه‌ها هم بر اساس رنگ و براساس تفاوت کنتراست چیده شده‌اند.
ترتیب رنگ: که در آن از شما خواسته می‌شود اشیاء رنگی را به ترتیب سایه‌های مختلف آنها بچینید.
تعدادی آزمایش آنلاین با استفاده از تکنیک‌های مشابه وجود دارد که ممکن است به تشخیص یک مشکل احتمالی کمک کند، اما اگر در مورد بینایی خود نگرانی دارید، بهتر است یک آزمایش مناسب در مطب انجام دهید.
معمولاً افراد مبتلا به کمبود دید رنگی دچار مشکل جدی نمی‌شوند و با گذشت زمان به آن عادت می‌کنند. اما گاهی اوقات می‌تواند باعث مشکلاتی مانند موارد زیر شود:
- مشکل در مدرسه: اگر از رنگ‌ها برای کمک به یادگیری استفاده شود.
- مشکلات مربوط به غذا: مانند تشخیص اینکه آیا گوشت کاملاً پخته شده است یا اینکه آیا میوه رسیده است.
- تشخیص داروها: اگر داروها به وضوح برچسب گذاری نشده باشند.
- مشکل در شناسایی علائم یا هشدارهای ایمنی
- محدودیت انتخاب‌های شغلی: مشاغل خاصی مانند خلبانی، راننده قطار، برق‌کار و… ممکن است به تشخیص دقیق رنگ نیاز داشته باشند.
به طور کلی، بسیاری از افرادی که دچار کمبود دید رنگی هستند، مشکلات کمی دارند. آنها می‌توانند اکثر فعالیت‌های عادی از جمله رانندگی را انجام دهند.
علل کوررنگی
دیدن رنگ‌ها در سراسر طیف نور فرآیند پیچیده‌ای است که با توانایی چشم برای پاسخ به طول موج‌های مختلف نور آغاز می‌شود. مخروط‌های شبکیه چشم به طول موج‌های نور کوتاه (آبی)، متوسط (سبز) یا بلند (قرمز) حساس هستند. مواد شیمیایی موجود در مخروط‌ها باعث واکنش می‌شوند و اطلاعات طول موج را از طریق عصب بینایی به مغز ارسال می‌کنند. اگر چشمان شما طبیعی باشد، رنگ را درک می‌کنید. اما اگر مخروط‌های چشم فاقد یک یا چند ماده شیمیایی حساس به طول موج باشد، نمی‌توانید رنگ‌های قرمز، سبز یا آبی را تشخیص دهید.
کوررنگی دلایل مختلفی دارد:
ارثی: کور رنگی در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود. شایع‌ترین کمبود رنگ قرمز-سبز است و کمبود آبی-زرد بسیار کمتر است. به ندرت پیش می‌آید که فردی کور رنگی کامل داشته باشد. شما می‌توانید درجه خفیف، متوسط یا شدید این اختلال را به ارث ببرید. کمبود رنگ ارثی معمولاً روی هر دو چشم تأثیر می‌گذارد و شدت آن در طول زندگی تغییر نمی‌کند.
بیماری‌ها: برخی از شرایطی که می‌توانند باعث کور رنگی شوند عبارتند از کم خونی داسی شکل، دیابت، دژنراسیون ماکولا، بیماری آلزایمر، مولتیپل اسکلروزیس، گلوکوم، بیماری پارکینسون، الکلیسم مزمن و لوسمی. ممکن است یک چشم بیشتر از دیگری تحت تأثیر قرار بگیرد و در صورت درمان بیماری زمینه‌ای ممکن است کور رنگی بهتر شود.
داروهای خاص: برخی از داروها می‌توانند بینایی را تغییر دهند، مانند برخی از داروهایی که بیماری‌های خودایمنی خاص، مشکلات قلبی، فشار خون بالا، اختلال نعوظ، عفونت‌ها، اختلالات عصبی و مشکلات روانی را درمان می‌کنند.
سالخوردگی: توانایی چشم برای دیدن رنگ‌ها با افزایش سن کمتر می‌شود.
مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی در محل کار، مانند دی سولفید کربن و کودها، ممکن است باعث از بین رفتن دید رنگی شود.
درمان کمبود دید رنگی یا کور رنگی
در حال حاضر هیچ درمانی برای کمبود دید رنگی ارثی وجود ندارد، اگرچه اکثر مردم می‌توانند با گذشت زمان با آن سازگار شوند. برخی روش‌ها برای درمان این اختلال عبارت است از:
- اگر فرزندتان با دید رنگی‌اش مشکل دارد، به مدرسه بگویید تا بتوان مواد آموزشی را بر اساس آن تطبیق داد.
از دوستان یا خانواده خود کمک بخواهید. به عنوان مثال، آنها می‌توانند به شما کمک کنند لباس‌های مشابه را انتخاب کنید. - نورپردازی باکیفیت را در خانه خود نصب کنید تا به شما در تشخیص رنگ‌ها کمک کند.
- از فناوری استفاده کنید. رایانه‌ها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی اغلب تنظیماتی دارند که می‌توانید آنها را تغییر دهید تا استفاده از آنها آسان‌تر شود و برخی برنامه‌های تلفن همراه هم می‌توانند به شناسایی رنگ‌ها کمک کنند.
- لنزهای رنگی خاص را امتحان کنید. این لنزها در یک یا هر دو چشم استفاده می‌شوند تا به شما کمک کنند بین رنگ‌های خاص تمایز قائل شوید، اگرچه به نظر می‌رسد فقط برای برخی افراد موثر هستند.
- استفاده از عینک درمانی برای کوررنگی نیست اما می‌تواند کنتراست بهتری از رنگ‌ها را ایجاد کند.
- ژن درمانی نوعی شیوه درمانی است که بر اصلاح ژن معیوب تاکید دارد و نسخه‌ای از ژن سالم به چشم فرد تزریق می‌شود.
اگر کمبود دید رنگ شما به دلیل یک بیماری زمینه‌ای یا دارویی ایجاد شده باشد، علائم شما ممکن است با درمان علت یا استفاده از داروی دیگری بهبود یابد.
آیا من در معرض خطر کوررنگی هستم؟
خطر کوررنگی در مردان بسیار بیشتر از زنان است. همچنین احتمال کوررنگی در شما بیشتر است اگر:
- سابقه خانوادگی کوررنگی داشته باشید.
- بیماری‌های چشمی خاصی مانند گلوکوم یا دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) داشته باشید.
- مشکلات سلامتی خاصی مانند دیابت، بیماری آلزایمر یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) داشته باشید.
- داروهای خاصی مصرف می‌کنید.
- سفید پوست هستید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در تشخیص رنگ‌های خاص مشکل دارید یا دید رنگ شما تغییر می‌کند، برای آزمایش به چشم پزشک مراجعه کنید. بهتر است که کودکان قبل از شروع مدرسه، معاینات جامع چشم، از جمله آزمایش بینایی رنگی را انجام دهند.
هیچ درمانی شناخته شده‌ای برای کور رنگی وجود ندارد اما اگر بیماری خاص یا بیماری چشمی علت آن باشد، ممکن است درمان این بیماری دید رنگی را بهبود بخشد. البته برخی لنزهای تماسی و عینک‌های با فیلتر هم در صورت لزوم به تشخیص رنگ کمک می‌کنند.
