انحراف چشم یک اختلال بینایی است که در آن چشم‌ها در جهت‌های مختلف قرار دارند. ممکن است این ناهماهنگی ثابت یا متناوب باشد. وقتی چشم‌ها نامرتب باشند، معمولاً یک چشم روی اشیاء مورد علاقه ثابت میشود در حالی که چشم دیگر به سمت داخل (ازوتروپی)، بیرون (اگزوتروپی)، پایین (هیپوتروپی)، یا بالا (هیپرتروپی) می‌چرخد.
تنبلی چشم یا آمبلیوپی به دلیل از بین رفتن ارتباط بین چشم و مغز در یک دوره بحرانی رشد از تولد تا سن 8 یا 9 سالگی رخ می‌دهد و در نتیجه یک چشم تنبل شده و چشم دیگر غالب میشود. این اختلال در نتیجه عواملی نظیر عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگماتیسم)، انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم) یا عدم شفافیت مسیر بینایی (ناشی از آب مروارید، کدورت قرینه و افتادگی پلک) رخ می‌دهد.
عدم وضوح تصویر در یک چشم باعث میشود که مغز برای دیدن، چشم سالم را انتخاب کرده و مسیر انتقال تصویر از چشم بیمار به مغز مسدود شده و دید بیمار روز به روز کاهش یافته و به اصطلاح خاموش میشود.
علت انحراف چشم
علت ناهماهنگی و انحراف چشم متفاوت و گاهی ناشناخته است. علل بالقوه آن عبارتند از دوربینی بالا، بیماری تیروئید چشم، آب مروارید، صدمات چشمی، فلج اعصاب جمجمه و در برخی بیماران ممکن است ناشی از مشکلات مغزی یا تولد باشد.
شش ماهیچه چشم حرکت چشم را کنترل می‌کنند و به خارج هر چشم متصل می‌شوند. دو ماهیچه در هر چشم، چشم را به سمت راست یا چپ حرکت می‌دهند در حالی که چهار ماهیچه دیگر آن را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهند و حرکات کج را کنترل می‌کنند. برای تمرکز هر دو چشم بر روی یک هدف، باید تمام 6 ماهیچه در هر چشم با عضلات مربوطه چشم مقابل کار کنند. مغز این حرکات ماهیچه را هماهنگ می‌کند.
انحراف چشم در بزرگسالان اغلب منجر به دوبینی میشود زیرا مغز برای دریافت تصاویر از هر دو چشم آموزش دیده است. بزرگسالان مبتلا به انحراف در معرض خطر ابتلا به آمبلیوپی نیستند زیرا ارتباطات بین چشم و مغز قبلاً ایجاد شده است و نمی‌توان آنها را سرکوب کرد.
سایر شرایط مرتبط با استرابیسم یا انحراف چشم عبارتند از:
- عیوب انکساری اصلاح نشده
- دید ضعیف در یک چشم
- فلج مغزی
- سندرم داون (60-20 درصد از این بیماران مبتلا هستند.)
- هیدروسفالی (یک بیماری مادرزادی که منجر به تجمع مایع در مغز میشود.)
- تومورهای مغزی
- سکته مغزی (علت اصلی استرابیسم در بزرگسالان)
- آسیب‌های سر (که می‌تواند به ناحیه‌ای از مغز که مسئول کنترل حرکت چشم است، اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کنند و ماهیچه‌های چشم آسیب برساند.)
- مشکلات عصبی
- بیماری گریوز (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)
چگونه استرابیسم یا انحراف چشم تشخیص داده میشود؟
هر کودک بزرگتر از چهار ماه که مبتلا به استرابیسم است باید توسط چشم پزشک اطفال معاینه کامل شود و زمان بیشتری برای بررسی نحوه تمرکز و حرکت چشم‌ها گذاشته شود. امتحان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاریخچه بیمار (برای تعیین علائمی که بیمار دارد، سابقه خانوادگی، مشکلات سلامت عمومی، داروهای مصرفی و سایر علل احتمالی)
- حدت بینایی (خواندن حروف از نمودار چشمی، یا بررسی رفتار بینایی کودکان خردسال)
- انکسار (بررسی چشم‌ها با یک سری لنزهای اصلاحی برای اندازه گیری نحوه تمرکز نور)
- تست‌های تراز و تمرکز
- معاینه پس از گشاد شدن مردمک‌ها برای تعیین سلامت ساختارهای داخلی چشم
راه‌های درمان انحراف چشم
با توجه به تکنیک‌های جدید، پیشرفت تکنولوژی و ارزیابی دقیق مشکل، درمان انحراف چشم کاملاً موفقيت آميز است. اکثر انحرافات را می‌توان با یک روش جراحی درمان کرد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- عینک یا لنزهای تماسی: در بیمارانی با عیوب انکساری اصلاح نشده استفاده میشود. با لنزهای اصلاحی، چشم‌ها به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند و ممکن است صاف بمانند.
- لنزهای منشوری: لنزهای ویژه‌ای که می توانند نور ورودی به چشم را خم کرده و به کاهش میزان چرخش چشم برای نگاه کردن به اشیا کمک کنند.
- ارتوپتیک (تمرینات چشم): ممکن است روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد.
- داروها: قطره یا پماد چشم. همچنین تزریق سم بوتولینوم نوع A (مانند بوتاکس) می‌تواند عضله چشمی را که بیش از حد فعال است تضعیف کند. این درمان‌ها ممکن است به جای جراحی، بسته به وضعیت بیمار استفاده شوند.
- چسب زدن روی چشم: برای درمان آمبلیوپی (تنبلی چشم) در صورتی که بیمار همزمان به استرابیسم هم مبتلا باشد. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.
- جراحی عضله چشم: جراحی طول یا موقعیت ماهیچه‌های چشم را تغییر می‌دهد تا چشم‌ها به درستی تراز شوند. این عمل تحت بیهوشی عمومی با بخیه‌های قابل جذب انجام میشود.
هدف درمان انحراف چشم ایجاد امکان رشد طبیعی بینایی، تنظیم مجدد چشم‌ها، جلوگیری از تنبلی چشم و تلاش برای بازگرداندن دید استریو یا سه بعدی است.
اگر انحراف چشم در چند سال اول زندگی تشخیص داده شود، درمان اغلب موفقیت آمیز است ولی اگر تشخیص و درمان به تعویق بیفتد، ممکن است آمبلیوپی کاهش دید در یک یا هر دو چشم دائمی شود.
بسته به علت انحراف یا آمبلیوپی، درمان ممکن است شامل تغییر موقعیت ماهیچه‌های نامتعادل چشم، برداشتن آب مروارید یا اصلاح سایر شرایطی باشد که باعث چرخش چشم می‌شوند. پس از معاینه کامل چشم، انکسار و مطالعه دقیق قسمت‌های داخلی چشم، چشم پزشک می‌تواند درمان نوری، پزشکی یا جراحی مناسب را توصیه کند.
جراحی زودهنگام اغلب برای اصلاح انحراف چشم در نوزادان و افراد جوان توصیه میشود، که پس از صاف کردن چشم ها، می‌توانند دید دو چشمی ایجاد کنند. با بزرگتر شدن کودک، احتمال ایجاد دید طبیعی و درک عمق کاهش می‌یابد. انحراف چشم می‌تواند بر هماهنگی و مهارت‌های حرکتی، تعامل اجتماعی و اعتماد به نفس کودک تأثیر منفی بگذارد.
جراحی انحراف چشم شامل ایجاد یک برش کوچک در بافت پوشاننده چشم است که به چشم پزشک اجازه دسترسی به عضلات زیرین چشم را می‌دهد. در این نوع جراحی، چشم هرگز از حدقه خارج نمی‌شود. اینکه کدام ماهیچه‌های چشم در طول جراحی تغییر مکان می‌دهند به اندازه‌گیری دقیق نوع انحراف بستگی دارد. ممکن است انجام عمل جراحی عضله چشم در یک یا هر دو چشم ضروری باشد. هنگامی که جراحی در کودکان انجام میشود، یک بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد اما در بزرگسالان اغلب بی‌حسی موضعی انجام میشود.
جراحی انحراف چشم عموماً به عنوان یک عمل سرپایی در بیمارستان یا مرکز جراحی انجام میشود. زمان بهبودی کوتاه است و بیمار معمولاً می‌تواند در عرض چند روز فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد. پس از جراحی، گاهی اوقات ممکن است فرد برای دید دقیق به عینک نیاز داشته باشد. مانند هر جراحی دیگری، جراحی انحراف چشم هم خطرات خاصی دارد که شامل عفونت، خونریزی، جای زخم و سایر عوارض است که به ندرت ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.
منبع: what is strabismus
