فهرست مطالب
سلامت بینایی یکی از ارزشمندترین دارایی‌های انسان است. در میان بیماری‌های چشمی، برخی اختلالات به آرامی و بدون ایجاد علائم واضح پیشروی می‌کنند و تنها زمانی خود را نشان می‌دهند که آسیب غیرقابل جبران شده است. فشار چشم بالا یکی از این مشکلات خاموش و خطرناک است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند به آسیب جدی به عصب بینایی و در نهایت نابینایی منجر شود.
در این مقاله به بررسی فشار چشم بالا، دلایل ایجاد آن، اثرات پنهان بر بینایی و راهکارهای مؤثر پیشگیری خواهیم پرداخت.
فشار چشم چیست؟
فشار داخل چشم یا Intraocular Pressure (IOP) به فشاری گفته می‌شود که توسط مایع داخل کره چشم (زلالیه) ایجاد می‌شود. این مایع در اتاق جلوی چشم جریان دارد و وظیفه‌ی تغذیه ساختارهای داخلی و حفظ شکل کره چشم را بر عهده دارد.
محدوده‌ی طبیعی فشار چشم معمولاً بین ۱۰ تا ۲۱ میلی‌متر جیوه است. وقتی این فشار از حد طبیعی فراتر رود، به مرور زمان می‌تواند به عصب بینایی آسیب وارد کند.
فشار چشم بالا چگونه به وجود می‌آید؟
افزایش فشار چشم معمولاً زمانی رخ می‌دهد که:
- تولید مایع زلالیه بیش از حد شود،
- یا مسیر خروج این مایع مسدود یا کند شود.
این اختلال باعث می‌شود مایع اضافی در چشم جمع شود و فشار داخلی افزایش یابد.
در بلندمدت، فشار زیاد به الیاف عصبی در ناحیه‌ی عصب بینایی فشار وارد می‌کند و باعث تخریب تدریجی آن می‌شود.
آسیب‌های ناشی از فشار چشم بالا
فشار چشم بالا به مرور زمان می‌تواند منجر به بروز بیماری گلوکوم (آب سیاه) شود. آسیب‌های ناشی از فشار بالا معمولاً شامل موارد زیر است:
- کاهش دید محیطی:که اغلب بدون جلب توجه بیمار شروع می‌شود.
- نقاط کور در میدان دید:که به تدریج گسترش می‌یابند.
- کاهش شدید دید مرکزی:در مراحل پیشرفته‌تر بیماری.
- نابینایی غیرقابل برگشت:در صورت عدم درمان به موقع.
متأسفانه تخریب عصب بینایی ناشی از فشار بالا، قابل بازگشت نیست و تنها می‌توان پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کرد.
چرا فشار چشم بالا بی‌علائم است؟
یکی از خطرناک‌ترین ویژگی‌های فشار چشم بالا، پیشروی خاموش آن است. در بسیاری از موارد، تا زمانی که بخش قابل توجهی از فیبرهای عصبی از بین نرفته باشد، فرد هیچ نشانه‌ی خاصی احساس نمی‌کند.
فقط در موارد نادر، زمانی که فشار بسیار بالا باشد یا نوع خاصی از گلوکوم (مانند گلوکوم زاویه بسته حاد) ایجاد شود، علائمی مانند:
- درد شدید چشم
- قرمزی
- تاری دید ناگهانی
- تهوع یا استفراغ
رخ می‌دهد. اما در شایع‌ترین نوع گلوکوم (گلوکوم زاویه باز اولیه)، روند آسیب کاملاً تدریجی و بی‌صداست.
چه عواملی خطر ابتلا به فشار چشم بالا را افزایش می‌دهند؟
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به فشار چشم بالا و گلوکوم را افزایش دهند:
- سن بالای ۴۰ سال
- سابقه خانوادگی گلوکوم
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا
- نزدیک‌بینی شدید
- استفاده‌ی طولانی‌مدت از داروهای کورتونی
- آسیب‌های چشمی قبلی
افرادی که در یکی از این گروه‌های پرخطر قرار دارند، باید به طور جدی پیگیر معاینات منظم چشم باشند.
چگونه فشار چشم بالا تشخیص داده می‌شود؟
معاینه‌ی چشم شامل چندین تست تخصصی برای ارزیابی فشار چشم و سلامت عصب بینایی است:
- تونومتری (Tonometry) اندازه‌گیری فشار داخل چشم با ابزار دقیق
- گونیوسکوپی (Gonioscopy) بررسی زاویه‌ی تخلیه‌ی مایع چشم
- ارزیابی عصب بینایی با OCTتصویر دقیق از فیبرهای عصبی چشم
- بررسی میدان دید (Visual Field Test) شناسایی نقاط کور احتمالی
این معاینات ساده، بدون درد و بسیار مهم هستند و می‌توانند قبل از بروز علائم جدی، مشکل را شناسایی کنند.
راهکارهای پیشگیری از آسیب ناشی از فشار چشم بالا
برای محافظت از بینایی در برابر فشار چشم بالا، باید به توصیه‌های زیر توجه کرد:
- معاینات منظم چشم: حداقل هر ۱۲ تا ۲۴ ماه یک‌بار، حتی بدون وجود علائم
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: مثل دیابت و فشار خون بالا
- اطلاع از سابقه خانوادگی: انجام معاینات در بازه ای زمانی معین
- اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای کورتونی:خصوصاً قطره‌های چشم کورتونی
- سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، ورزش منظم و اجتناب از مصرف دخانیات
در صورت تشخیص فشار چشم بالا، درمان‌های موثری مانند استفاده از قطره‌های چشمی کاهش‌دهنده فشار، لیزر درمانی یا در موارد پیشرفته‌تر، جراحی چشم در دسترس هستند.
نتیجه‌گیری
فشار چشم بالا تهدیدی خاموش برای سلامت بینایی است. بدون علائم هشداردهنده آشکار، این بیماری می‌تواند به آرامی بینایی فرد را دچار آسیب کند. با انجام معاینات منظم چشم، آگاهی از عوامل خطر و پیگیری درمان‌های مناسب، می‌توان از بسیاری از آسیب‌های بینایی جلوگیری کرد.
کلینیک اپتومتری هاکان با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و کادری مجرب، آماده‌ی ارائه‌ی خدمات تخصصی غربالگری و تشخیص زودهنگام مشکلات فشار چشم است. برای محافظت از بینایی ارزشمند خود، همین امروز برای معاینه‌ی تخصصی اقدام کنید.
🔵 آیا می‌دانستید؟
گلوکوم که عمدتاً به دلیل فشار چشم بالا ایجاد می‌شود، دومین علت نابینایی دائمی در جهان است؛ اما در ۹۰٪ موارد با تشخیص به موقع قابل کنترل است!
