مشکلات بینایی می‌تواند یکی از اولین علائم مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا ام اس در برخی افراد باشد. یک علامت رایج، نوریت بینایی یا التهاب عصب بینایی (که چشم و مغز را به هم متصل می‌کند) است که می‌تواند باعث درد، از دست دادن بینایی، دوبینی، تاری دید و دید کم رنگ شود.
ضعف عضلات چشم و حرکات کنترل نشده چشم نیز می‌تواند از علائم مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا ام اس باشد. سایر علائم ام اس ممکن است شامل مشکل در تعادل، خستگی، بی‌حسی و ضعف در بازوها و پاها باشد.
مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس نوعی بیماری است که در آن سیستم ایمنی فرد، بافت سالم خود را به اشتباه به عنوان عامل خارجی می‌شناسد و به آن حمله می‌کند. ام اس روی مغز و نخاع تاثیر می‌گذارد که به عنوان سیستم عصبی مرکزی (CNS) شناخته می‌شود. CNS مرکز فرماندهی است که سیگنال‌های الکتریکی را از طریق اعصاب به تمام قسمت‌های بدن ارسال می‌کند. چشم‌ها نیز بخشی از سیستم عصبی مرکزی هستند.
در زمان تشدید، فیبرهای عصبی و لایه چربی محافظ اطراف آن، به نام غلاف میلین، توسط بدن مورد حمله قرار می‌گیرند. واکنش سیستم ایمنی به بافت خارجی التهاب است. این التهاب به غلاف میلین اطراف اعصاب، در فرآیندی به نام دمیلیناسیون آسیب می‌رساند. در نتیجه، سیگنال‌های محرک در قسمت آسیب‌دیده مغز و نخاع قطع می‌شوند یا به تأخیر می‌افتند.
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس چگونه بر چشم و بینایی تأثیر می‌گذارد؟
عصب بینایی که چشم‌ها را به مغز متصل می‌کند می‌تواند در حین تشدید ام‌اس ملتهب شود. راه دیگری که چشم تحت تأثیر قرار می‌گیرد زمانی است که نواحی از CNS (که حرکت و جنبش چشم را کنترل می‌کنند) تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
اکثر افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس دارای دوره‌هایی از التهاب هستند که ممکن است به مرور زمان بیایند و از بین بروند و نواحی مختلف CNS را تحت تاثیر قرار دهند. این به عنوان “ام اس عود کننده- فروکش کننده” شناخته می‌شود. در برخی موارد، علائم ممکن است به تدریج در طول زمان، بدون بهبودی و معمولاً بدون دوره‌های التهاب، بدتر شوند، به این بیماری ام اس پیشرونده می‌گویند.
یک اپیزود می‌تواند در اثر استرس یا عفونت ایجاد شود و سیستم‌های مختلف بدن تحت تأثیر قرار گیرند. در نتیجه، علائم می‌تواند از مشکل در هماهنگی و تعادل، ضعف و خستگی تا چشم درد و تاری دید متغیر باشد.
علائم رایج ام اس چیست؟
علائم ام اس ممکن است روزها یا هفته‌ها ادامه داشته باشد. این علائم ممکن است به خودی خود بهبود یابند، اگرچه اغلب به درمان نیاز دارند. دوره‌های التهاب غیرقابل پیش بینی هستند و ممکن است فرد برای هفته‌ها تا سال‌ها دوباره علائم را تجربه نکند. به طور کلی برای کاهش دوره‌های التهاب به روش‌های درمانی نیاز است.
علائم رایج مولتیپل اسکلروزیس عبارتند از:
- ضعف
- خستگی
- بی‌حسی و گزگز
- مشکل در تعادل و هماهنگی
- تغییرات در عملکرد مثانه
- مشکلات حافظه یا تمرکز
شایع‌ترین عوارض بینایی و چشمی مولتیپل اسکلروزیس عبارتند از:
- نوریت بینایی
- دوبینی
- نیستاگموس (حرکات ریتمیک غیرارادی و کنترل نشده چشم)
در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس، نوریت بینایی، دوبینی و نیستاگموس می‌تواند همزمان یا در طول دوره‌های مختلف رخ دهد. این علائم می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه مانند مطالعه، رانندگی، آشپزی یا حتی پیاده‌روی را دشوار کند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم حتماً در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید.
نوریت بینایی
علت
عصب بینایی سیگنال‌های نوری را از شبکیه، بافت حساس به نور در پشت چشم، به مغز منتقل می‌کند – جایی که آنها به عنوان تصاویر بصری پردازش می‌شوند.
در طول حمله، عصب بینایی می‌تواند ملتهب شود، وضعیتی که به آن نوریت بینایی می‌گویند. وقتی این اتفاق می‌افتد، عصب نمی‌تواند سیگنال‌ها را به خوبی از چشم به مغز منتقل کند.
علائم
نوریت بینایی در مولتیپل اسکلروزیس معمولاً فقط در یک چشم رخ می‌دهد، اگرچه می‌تواند در هر دو چشم هم رخ دهد. حدود نیمی از افراد مبتلا به ام اس در برخی از مراحل بیماری دچار نوریت بینایی می‌شوند. حدود 20 درصد از افراد مبتلا به ام اس به نوریت بینایی به عنوان اولین علامت مولتیپل اسکلروزیس مبتلا هستند.
علائم ممکن است 4 تا 12 هفته طول بکشد، با بیشترین شدت در چند روز اول. علائم نوریت بینایی عبارتند از:
- درد با حرکت چشم – این اغلب اولین علامت نوریت بینایی است.
- تاری دید
- کوری موقت در یک چشم
- ناحیه مه آلود در مرکز دید
- دید رنگی تیره یا خاکستری شده
- پدیده پولفریچ – جسمی که به جلو و عقب می‌چرخد به صورت دایره‌ای حرکت می‌کند.
- پدیده Uhthoff – بینایی با افزایش دمای بدن بدتر می‌شود.
تشخیص
ممکن است برای تشخیص نوریت بینایی یک ارزیابی جامع چشم و همچنین مطالعات تصویربرداری لازم باشد. توموگرافی انسجام نوری (OCT) ابزاری غیر تهاجمی است که می‌تواند به شناسایی چگونگی تاثیر لایه‌های شبکیه چشم کمک کند.
تیمی از پزشکان، مانند چشم پزشک و متخصص مغز و اعصاب، ممکن است برای مدیریت و درمان این بیماری با یکدیگر همکاری کنند. نمودارهای بینایی ویژه‌ای که از حروف کم کنتراست به جای حروف معمول با کنتراست بالا استفاده می‌کنند، می‌توانند برای اندازه گیری درجه از دست دادن بینایی استفاده شوند.
رفتار
شدت و دامنه علائم نوریت بینایی می‌تواند متفاوت باشد. در نتیجه، درمان برای موارد فردی متفاوت است. در برخی موارد، نوریت بینایی ممکن است خود به خود و بدون عوارض بینایی پایدار از بین برود. در موارد دیگر، پزشک ممکن است برای کاهش التهاب عصب بینایی و بهبود سریع‌تر بینایی، داروهایی مانند استروئیدهای داخل وریدی را تجویز کند.
دوبینی
در یک فرد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس، ساقه مغز می‌تواند در یک دوره التهاب تحت تاثیر قرار بگیرد. التهاب در این ناحیه می‌تواند بر اعصاب و بخش‌هایی از CNS (که عضلات مسئول هماهنگی حرکت چشم را کنترل می‌کنند) تأثیر بگذارد. به همین دلیل، چشم‌ها ممکن است نتوانند به عنوان یک تیم با هم کار کنند. زمانی که حرکات چشم هماهنگ نباشد، دو تصویر مختلف به مغز ارسال می‌شود که منجر به اختلال دید یا دوبینی می‌شود.
رفتار
دوبینی می‌تواند باعث سرگیجه و مشکل در تعادل در برخی از افراد مبتلا به ام اس شود. همچنین می‌تواند خواندن را بسیار دشوارتر کند. افراد مبتلا به ام اس ممکن است در طول یک دوره به دارو یا درمان‌های دیگر نیاز داشته باشند.
در بسیاری از موارد، علائم دوبینی به مرور زمان بهبود می‌یابد. گاهی اوقات استفاده از چسب چشم یا عینک مخصوص به نام عینک منشوری برای مدیریت دوبینی توصیه می‌شود.
نیستاگموس
نیستاگموس حرکات سریع غیر قابل کنترل چشم است که می‌تواند بالا و پایین یا پهلو به پهلو باشد. در نتیجه، فرد ممکن است سرگردان باشد و احساس کند اتاق در حال حرکت است. نیستاگموس می‌تواند به دلیل التهاب ساقه مغز یا مخچه ایجاد شود. مانند دوبینی، می‌تواند منجر به سرگیجه و مشکل در تعادل شود.
مانند سایر دوره‌های دمیلیناسیون، ممکن است به درمان با داروها یا سایر مداخلات پزشکی نیاز باشد. در بسیاری از افراد، علائم نیستاگموس ممکن است با گذشت زمان بهبود پیدا کند.
کج کردن سر در یک زاویه خاص می‌تواند به برخی افراد کمک کند تا احساس سرگیجه را کاهش دهند. با این حال، اگر نیستاگموس برای مدت طولانی‌تری ادامه یابد، ممکن است برای درمان آن به دارو نیاز باشد.
چه کسی در معرض خطر است؟
مولتیپل اسکلروزیس ارثی نیست، اگرچه فردی که یکی از اعضای خانواده‌اش مبتلا به ام اس است در معرض خطر بیشتری قرار دارد. همچنین مسری نیست. این یک بیماری مزمن (مادام العمر) است که می‌تواند در هر سنی رخ دهد.
ام اس یکی از شایع‌ترین علل عصبی ناتوانی در افراد جوان است – و بیشتر زمانی تشخیص داده می‌شود که یک فرد در دهه 20 یا 30 خود باشد. زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس هستند.
از کجا می‌توانم منبعی برای مشکلات بینایی ناشی از مولتیپل اسکلروزیس پیدا کنم؟
هنگامی که بینایی تحت تأثیر مولتیپل اسکلروزیس قرار می‌گیرد، می‌تواند مختل کننده و القا کننده اضطراب باشد. داشتن تیمی از ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی قابل اعتماد مانند چشم پزشکان و متخصصان مغز و اعصاب برای مدیریت عوارض چشمی و بینایی ام اس بسیار مهم است.
اگر فردی به دلیل مولتیپل اسکلروزیس دچار اختلال بینایی دائمی شود، انجام فعالیت‌های روزمره می‌تواند به یک چالش تبدیل شود. چشم پزشکان برای انجام یک معاینه تخصصی چشم آموزش دیده‌اند. آنها همچنین در مورد آخرین دستگاه‌ها و کمک‌های فن آوری (برای کسانی که از اختلال بینایی آسیب دیده‌اند) آگاه هستند. این دستگاه‌ها شامل ذره بین‌ها، دستگاه‌های الکترونیکی ویژه و سایر فناوری‌های کمکی است. بهتر است برای مشکلات بینایی ناشی از مولتیپل اسکلروزیس به یک کلینیک معتبر مراجعه کنید، یکی از این کلینیک‌ها، کلینیک اپتومتری هاکان در شهر کرمانشاه است. این کلینیک دارای چشم پزشکان و اپتومتریستان با گواهی هیئت مدیره و آموزش فلوشیب پیشرفته است که برای تشخیص و مدیریت بیماری‌ها و اختلالات چشمی آموزش‌های تخصصی لازم را دیده‌اند.
