معاینه چشم کودکان بخشی ضروری از معاینات عمومی سلامت آنها است. چه نوزاد باشند و چه نوجوان، معاینه چشم جنبه‌های مهمی از سلامت بینایی و توانایی آنها برای دسترسی به تمام اطلاعات مورد نیاز روزانه را تعیین می‌کند.
بینایی برای مسیر یادگیری امری حیاتی و ضروری است. هر چه کودکان بزرگتر می‌شوند، کمبود بینایی بیشتر می‌تواند بر توانایی یادگیری آنها تأثیر بگذارد. متأسفانه، بسیاری از ناتوانی‌های یادگیری، سریع تشخیص داده نمی‌شود، به این معنی که بسیاری از بچه‌ها نمی‌توانند در مدرسه با پتانسیل کامل خود عمل کنند. یک مطالعه اخیر CAO نشان می‌دهد که 10٪ از کودکان پیش دبستانی کمبود بینایی دارند و تعداد آنها از مهدکودک تا کلاس 6 به 25٪ افزایش می‌یابد.
بنابراین معاینه چشم کودکان در تمام مراحل رشد برای شناسایی مشکلات سلامت چشم و بینایی بسیار مهم است. پس از تشخیص، می‌توان آنها را به موقع درمان کرد و اپتومتریست می‌تواند هر کاری برای اصلاح آنها انجام دهد.
چه زمانی باید معاینه چشم کودکان را انجام داد؟
اولین معاینه چشم کودکان باید بین 6 تا 12 ماهگی انجام شود. پس از آن، توصیه می‌شود که سالی یکبار معاینه شوند، مگر اینکه چشم پزشک زمان دیگری را توصیه کند. معاینات و ارزیابی سلامت چشم‌های کودکان باید به نوبت در بدو تولد، در شش ماهگی، در سه تا چهار سالگی، در پنج سالگی، قبل از کلاس اول و پس از آن هر سال یک بار انجام شود. از آنجا که کودکان به سرعت رشد می‌کنند، بهتر است برنامه معاینه چشم کودکان را به صورت منظم رعایت کنید تا مطمئن شوید که به درستی رشد می‌کنند.
بعد از سن 18 سالگی، آنها باید هر سال یا 2 سال یکبار به چشم پزشک مراجعه کنند، تا 65 سالگی.
در طول معاینه چشم کودکان باید چه چیزی انتظاری داشت؟
اولین چیزی که باید در مورد معاینه چشم کودکان بدانید این است که این روند بسته به سن کودک متفاوت است. اپتومتریست با توجه به نیازها و توانایی کودکان از معاینات متفاوتی استفاده می‌کند. معاینات چشم برای نوزادان و کودکان نوپا به تست‌های عینی‌تری متکی است در حالی که معاینه چشم برای نوجوانان اطلاعات ذهنی را جمع آوری می‌کند.
هر معاینه با توجه به چشم پزشک و نیاز کودک متفاوت است. به طور کلی، اپتومتریست عناصر مختلف را در طول معاینه چشم کودک ارزیابی می‌کند:
تمرکز چشم: توانایی حفظ دید واضح هنگام تغییر فوکوس از فواصل مختلف.
هماهنگی چشم و دست: توانایی استفاده از اطلاعات بصری برای هدایت دست‌ها و انجام یک عمل (ضربه زدن به توپ).
هماهنگی دید دو چشم: توانایی کار تیمی چشم‌ها هنگام جابجایی آنها در امتداد یک صفحه و درک درست از فواصل یا عمق.
ردیابی: توانایی متمرکز نگه داشتن چشم هنگام نگاه کردن از یک شی به شی دیگر.
حدت و قدرت بینایی: توانایی دیدن واضح از فواصل دور، متوسط و نزدیک.
درک بصری: توانایی سازماندهی تصاویر در یک صفحه مثل کلمات، حروف و ایده‌ها.
معاینات چشم برای نوزادان و کودکان نوپا
معاینه چشم نوزادان عینی است، از آنجا که آنها نمی‌توانند به راحتی ارتباط برقرار کنند یا ممکن است کمی خجالتی باشند، چشم پزشک اطلاعات را از طریق آزمایش‌های عینی جمع آوری می‌کند. مانند هر معاینه دیگری، نوزادان باید معاینه شوند تا مطمئن شوند که چشمانشان سالم است، مبتلا به بیماری چشمی نیستند و چشمانشان به درستی رشد می‌کند.
معاینه چشم برای کودکان پیش از نوجوانی و اواخر نوپا
معاینه چشم کودکان با نوزادان متفاوت است. در واقع، با شروع مدرسه، مهارت‌های یادگیری آنها تا حد زیادی به توانایی آنها برای دیدن درست بستگی دارد. اما در سنین قبل از نوجوانی و اواخر نوپا، با معاینه چشم کودکان علائم زیر را بررسی می‌کنند:
- مشکلات سلامت چشم
- کم بینایی، مانند نزدیک بینی یا دوربینی
- کور رنگی (حدود 8 درصد از مردان و 1 نفر از 200 زن به کوررنگی مبتلا هستند)
ارزیابی علائم کوررنگی برای کودکان بسیار مهم است زیرا کاهش دید رنگی می‌تواند مانع از انجام برخی مشاغل مانند خلبانی شود.
معاینه چشم برای نوجوانان
با بالا رفتن سن کودکان، معاینه چشم آنها بر خواسته‌های بصری آنها برای عملکرد مناسب در کلاس، انجام تکالیف/کارهای رایانه‌ای و فعالیت‌های فوق برنامه و ورزش تمرکز می‌کند. یک تست بینایی، به شناسایی هر نوع مشکل بینایی (که با تجویز عینک قابل اصلاح است) کمک می‌کند.
معاینه چشم یک نوجوان شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی او
- تست عضلات چشم
- تست بینایی دو چشمی
- تست بینایی رنگ
- تست میدان دید
- تست فشار چشم
- تست‌های کلی بینایی
- بررسی دقیق ساختار داخلی چشم
چگونه کودک را برای معاینه چشم آماده کنیم؟
پس از تکمیل این آزمایشات، متخصص مراقبت از چشم نسخه جدید را آزمایش می‌کند (در صورت نیاز) تا مطمئن شود که کودک با نسخه جدید خود راحت است.
اپتومتریست برای پیدا کردن بهترین عینک اندازه، جنس، سبک، لنزها و پوشش عینک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
شما می‌توانید برای کودک خود محافظ UV ارائه شده توسط عینک آفتابی و لنزهای تطبیقی یا لنزهای محافظ دیجیتال (که مانعی در برابر صفحه نمایش دیجیتال و نور مصنوعی ایجاد می‌کنند) را در نظر بگیرید.
کودکان چند بار باید معاینه چشم انجام دهند؟
بسته به سن کودک، معاینه چشم او باید طبق این برنامه باشد:
- یک معاینه بین 6 تا 12 ماهگی
- یک معاینه بین 3 تا 5 سال
- معاینات سالیانه 6 تا 18 سال
در صورت عدم نیاز به اصلاح بینایی، کودکان باید حداقل هر دو سال یکبار معاینه چشم را انجام دهند. کودکانی که نیاز به عینک دارند باید سالانه یا طبق توصیه چشم پزشک معاینه شوند.
علائم و نشانه‌های مشکلات چشمی
والدین معمولاً اولین کسانی هستند که متوجه مشکلات چشمی کودکان خود می‌شوند، به عنوان مثال: ناهماهنگی یک چشم با چشم دیگر (انحراف به داخل یا خارج)، مردمک سفید در یک چشم، خطوط پلک نابرابر، وضعیت غیر طبیعی سر. در چنین مواردی، بدون در نظر گرفتن سن کودک باید ارزیابی سریع چشم را انجام دهد.
علاوه بر این، وجود برخی عوامل خطر نیاز به معاینات مکرر را بیشتر می‌کند. عواملی که نوزاد، کودک نوپا یا کودک را در معرض خطر چشمگیر مشکلات چشمی و بینایی قرار می‌دهد عبارتند از:
- تولد زودرس
- تأخیر در رشد
- سابقهٔ خانوادگی بیماری‌های چشم مانند نزدیک بینی، آمبلیوپی، استرابیسم، رتینوبلاستوما، آب مروارید مادرزادی، بیماری متابولیک یا ژنتیکی
- سابقهٔ آسیب جدی به چشم یا بیماری چشم
- استفاده از داروهای خاص
- یک بیماری مزمن مانند دیابت
- عفونت مادر در دوران بارداری (به عنوان مثال سرخجه، توکسوپلاسموز، بیماری مقاربتی، تبخال، سیتومگالوویروس یا ویروس نقص ایمنی انسانی)
- استعمال دخانیات، مصرف الکل یا مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری
- زایمان سخت
- عیب انکساری بالا یا پیشرونده
- استرابیسم
- لوکوکوریا
- اختلالات رشد عصبی شناخته شده یا مشکوک
چرا کودکان باید بیشتر از بزرگسالان چشمان خود را معاینه کنند؟
یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین مشکلات کودکان تنبلی چشم است که در آن بینایی یک چشم نسبت به چشم دیگر ضعیف‌تر است.
تنبلی چشم باید در دهه اول زندگی شناسایی و درمان شود، در غیر این صورت کودک در طول زندگی خود دچار اختلال بینایی دائمی خواهد شد.
کودکان مبتلا به آنیزومتروپی (زمانی رخ می‌دهد که دو چشم دارای قدرت انکسار نابرابر هستند و همین امر می‌تواند باعث تمرکز ناهموار چشم‌ها شود) به راحتی می‌توانند دچار تنبلی چشم شوند. علاوه بر این، کودکانی که چشم‌های ضربدری دارند، اگر در اوایل زندگی چشم‌هایشان اصلاح نشوند، ممکن است در چشم انحرافی خود تنبلی چشم داشته باشند. کودکان مدرسه‌ای مبتلا به نزدیک بینی به راحتی از عدم دید دور رنج می‌برند که می‌تواند بر مهارت‌های اجتماعی و آموزشی آنها تأثیر بگذارد.
آزمایش چشم برای نوزادان
برای ارزیابی اینکه آیا چشم‌های کودک به طور طبیعی رشد می‌کند، پزشک معمولاً از آزمایش‌های زیر استفاده می‌کند:
تست پاسخ مردمک چشم: ارزیابی می‌کند که آیا مردمک چشم در حضور یا عدم وجود نور به درستی باز و بسته می‌شود.
آزمایش تثبیت و دنبال کردن: تعیین می‌کند که آیا چشم‌های کودک قادر به تثبیت و تعقیب جسمی مانند نور در حین حرکت است یا خیر. (نوزادان باید بتوانند بلافاصله پس از تولد بر روی یک جسم ثابت شوند و در سن 3 ماهگی یک شی را دنبال کنند.)
اختلالات تطابق: این مشکلات می‌تواند از عدم تمرکز کامل بینایی در بچه‌ها تا کاهش در توانایی‌های تطابق (پیر چشمی) در سنین بالاتر متفاوت باشد.
آزمایش چشم برای کودکان پیش دبستانی
یک معاینه جامع چشم شامل چندین آزمایش برای ارزیابی سلامت چشم و بینایی کودک است. با توجه به تکنولوژی روز، چشم پزشک می‌تواند مشکلات چشمی را در مراحل اولیه تشخیص دهد. معاینه چشم می‌تواند از پیشرفت مشکلات بینایی و بدترشدن آنها جلوگیری کند.
برخی از آزمایشات رایج چشم که به طور خاص برای کودکان خردسال استفاده می‌شوند عبارتند از:
نمادهای LEA برای کودکان خردسال شبیه آزمایش‌های معمولی چشم با استفاده از نمودارهایی با حروف است، با این تفاوت که نمادهای ویژه در این تست‌ها شامل سیب، خانه، مربع و دایره است.
رتینوسکوپی آزمایشی است که شامل تابش نور به چشم برای مشاهده انعکاس از پشت چشم (شبکیه) است. این آزمایش به تعیین این مسئله کمک می‌کند که آیا کودک شما دارای هرگونه تیرگی عدسی چشم (آب مروارید مادرزادی) یا عیب انکساری قابل توجه است یا خیر.
آزمایش دید عمق یا Stereopsis از الگوهای خاصی از نقاط و عینک‌های سه بعدی استفاده می‌کند تا میزان عملکرد چشم‌های فرزندتان را به عنوان یک تیم اندازه‌گیری کند.
علاوه بر نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم، مشکلات بینایی رایج کودکان دبستانی عبارتند از:
تنبلی چشم (آمبلیوپی): چشم پزشک آمبلیوپی یا “تنبلی چشم” را مورد بررسى قرار می‌دهد. متأسفانه، آمبلیوپی همیشه با عینک یا لنزهای تماسی قابل اصلاح نیست و ممکن است برای تقویت چشم ضعیف‌تر به عمل جراحی نیاز داشته باشید.
ناهماهنگی چشم‌ها (استرابیسم): چشم‌های ضربدری یا نامرتب (استرابیسم) می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، مانند مشکلات کنترل ماهیچه در چشم. استرابیسم یکی از علل شایع آمبلیوپی است و باید در اوایل دوران کودکی درمان شود تا مهارت‌های بینایی و تیمی به طور طبیعی رشد کند.
نارسایی همگرایی: این ناتوانی در حفظ تراز چشم هنگام مشاهده اشیاء نزدیک است. نارسایی همگرایی می‌تواند باعث ناراحتی چشم و حتی دوبینی در هنگام مطالعه شود.
مشکلات تمرکز، درک ضعیف عمق و کور رنگی: چشم پزشک همچنین ممکن است توانایی تمرکز (انطباق)، درک عمق، دید رنگ، فوریا (ازوفوریا) و موارد دیگر را آزمایش کند.
منبع: child’s eyes examined
